Bestuurlijke hoofdlijnen

De coronacrisis heeft in 2021 een grote impact gehad op onze stad en op onze inwoners. De beperkende maatregelen hebben onze inwoners mentaal en financieel geraakt. Het gaf extra druk en zorgen bij onze inwoners, Zaanse ondernemers, culturele en maatschappelijke organisaties. Zorgen over gezondheid, personeel, financiën en het voortbestaan van de onderneming.

Wat we ook zagen is veerkracht, creativiteit en vruchtbare samenwerkingsverbanden in onze gemeente. De Zaanse samenleving heeft tijdens de Coronacrisis haar veerkracht laten zien, door zich (vaak vrijwillig) in te zitten om Zaanstad te helpen. Denk daarbij aan het vrijwilligersnetwerk Zaankanters voor elkaar, mondkapjes in voedselpakketten én de campagne #SamenZaans.

We hebben het afgelopen jaar zwaar ingezet op de ondersteuning van ondernemers en maatschappelijke instellingen. Onder de noemer ‘De Vitale Stad’ hebben we organisaties, die een belangrijke rol hebben in de Zaanse gemeenschap, financieel ondersteund. Ook is er geld beschikbaar gesteld voor inkomenssteun en hulp bij de zoektocht naar werk voor Zaankanters die hun baan verloren. Verder hebben we extra boa’s ingezet voor de veiligheid van onze stad en voor het naleven van de coronamaatregelen. Het college is trots dat we ondanks de beperkingen door corona mooie resultaten hebben neergezet in de uitvoering van het coalitieakkoord. Op het moment van opstellen van de Jaarstukken 2021 zijn alle beperkende maatregelen opgeheven. Dit geeft hoop voor de toekomst en een terugkeer naar het 'normaal'.

We zijn nog nauwelijks bekomen van Corona of we worden geconfronteerd met een nieuwe crisis, de oorlog in Oekraïne. Russische troepen zijn op 24 februari 2022 Oekraïne binnengetrokken. Veel Oekraïners zijn gevlucht en hebben (nood)hulp nodig. Wereldwijd zetten landen, bedrijven en hulporganisaties zich hier voor in. Ook gemeente Zaanstad werkt hard om vluchtelingen op te vangen en ze een warm welkom te kunnen bieden. De gevolgen van deze crisis voor Zaanstad zijn vooralsnog niet te overzien.

Gericht op de toekomst van onze stad
Om onze gemeente toekomstbestendig en leefbaar te houden heeft het college daadkrachtige keuzes gemaakt door te investeren in de fysieke stad en onze inwoners, daar waar het meest nodig is. We hebben belangrijke keuzes gemaakt en resultaten geboekt door anticyclisch te handelen en te investeren in meer groen in de openbare ruimte, het bouwen van woningen, de bereikbaarheid en infrastructuur, duurzaamheid en klimaatadaptie. Het afgelopen jaar heeft het college bovendien ingezet op het bevorderen van kansengelijkheid, preventie en voldoende werkgelegenheid.

Juist in deze tijden van crisis vond het college het extra belangrijk om te investeren in de toekomst van de stad. Het afgelopen jaar was ook het laatste volledige jaar van dit college. We zijn blij dit jaar met veel positieve resultaten af te kunnen sluiten, een boost voor de toekomst van de stad en de nieuwe bestuursperiode. Financieel houden we dit jaar -tegen de verwachtingen in- een hoog bedrag over: € 10,8 miljoen, 1,7% van de begroting. Eenmalige ontwikkelingen die zich voordeden aan het einde van het jaar, zoals de ontmanteling van de Regionale ontwikkelingsmaatschappij (RON) en onvoorziene lagere uitgaven in het sociaal domein als gevolg van de beperkingen door corona, liggen hieraan ten grondslag. Dat is een meevaller én een tegenvaller tegelijkertijd: we hadden graag nog meer willen bereiken voor de stad in 2021. Nu komen deze middelen ten goede aan het jaarrekeningresultaat en zo aan de volgende bestuursperiode.

Effectieve lobby voor kwaliteit, leefbaarheid en veiligheid van de stad
We hebben veel geld van het Rijk ontvangen door een effectieve lobby en bondgenootschappen met krachtige partners. Een mooi voorbeeld hiervan is toekenning van twee aanvragen voor de Woningbouwimpuls (WBI) gelden door het Rijk. In de eerste twee tranches (de eerste in 2020 en de tweede begin 2021) is voor de plannen voor Kogerveldwijk, Zaandam Centrum en Zaanstad Noord een uitkering toegekend van in totaal € 32 miljoen euro. De toekenning van de WBI-gelden maakt een kwaliteitsimpuls en de bouw van meer dan 7.800 woningen op korte termijn mogelijk.

Een ander mooi voorbeeld dat we in 2021 hebben gerealiseerd is de toekenning van ruim € 43 miljoen door het Rijk uit het Volkshuisvestingsfonds om de veiligheid, de leefbaarheid en de kwaliteit van de bestaande woningen in kwetsbare wijken, zoals in Zaandam Oost te verbeteren. Het eenmalige fonds kwam tot stand na een lobby van vijftien gemeenten, waaronder Zaanstad. Mede door dit fonds kunnen we zeker 850 woningen versneld verduurzamen om daar waar nodig het grootste verschil te maken voor onze inwoners. Volkshuisvesting gaat namelijk niet alleen om stenen, maar vooral om maatschappelijke meerwaarde voor alle bewoners jong en oud. En dat is precies waar we in Zaanstad met dit fonds op inzetten.

Prettig Wonen
We zijn trots dat we, ondanks corona, in 2021 een versnelling van de woningbouwproductie hebben gerealiseerd. De bouw van iets meer dan 1.000 woningen is gestart en de bouw van 15.000 woningen is gepland. Hiermee geven we uitvoering aan een van onze ambities uit het coalitieakkoord, namelijk een versnelling van 550 woningen naar 1.000 woningen per jaar. Dit is een enorme stijging ten opzichte van voorgaande jaren. Het woningbouwproject Burano is eind 2021 opgeleverd en de bouw van het naastgelegen project de Zaanse Helden is gestart. Ook heeft de bestaande woningvoorraad met de subsidie van het volkshuisvestingsfonds een stevige stimulans ontvangen om het aantal woningen te verduurzamen in Zaandam Oost.

Partijen werken intensief samen aan de aanpak van woonfraude en uitvoeren en monitoren van het Pact Poelenburg/Peldersveld. In 2021 hebben we extra ingezet op het tegengaan van woningsplitsing. Door ons verkameringsbeleid hebben we met de vergunningverlening en bestuurlijke boete extra preventieve en repressieve instrumenten voor de aanpak van overlast door overbewoning in de wijken en buurten.

Tegelijkertijd heeft corona een dusdanig weerslag gehad op de Zaanse organisatie dat het op sommige onderdelen heeft geleid tot vertraging. Mede door de onderbezetting was eind 2021 onontkoombaar dat we activiteiten hebben gepauzeerd. Zo wordt bij woningbouw en gebiedsontwikkeling voorrang gegeven aan projecten met een forse sociale doelstelling en aan projecten die kansrijk zijn om binnenkort te starten met de bouw.

Gezond leven
We vinden mantelzorgers van onschatbare waarde. In ons coalitieakkoord hebben we aangegeven dat we mantelzorgers optimaal willen ondersteunen en ontlasten. Daarom zijn we blij dat in 2021 het actieplan ‘Samen sterk voor mantelzorg in Zaanstad’ is vastgesteld. Belangrijk resultaat is dat het respijthuis “Het Buitenhuis” vanaf 2022 wordt geopend. Het respijthuis zal mantelzorgers zo veel mogelijk op maat ondersteunen.

De Sociale Wijkteams hebben ondanks de beperkingen door lockdowns veel van de voorzieningen toegankelijk kunnen houden voor de inwoners. Er is veel gedaan om met name de inloopvoorzieningen voor psychisch kwetsbare mensen open te houden, in samenspraak met de GGZ specialisten (‘GGZ in de wijk’) en de ervaringsdeskundigen.

In de lockdownperiode is de maatschappelijke opvang voor daklozen steeds open gebleven met behulp van de uitbreiding in een hotel. De start van Housing First in 2021 heeft versneld acht langdurig daklozen aan huisvesting en ondersteuning geholpen. Door de beperkingen van corona is er minder gebruik gemaakt van het aanvullend openbaar vervoer.

Waardig ouder worden
In 2021 hebben we met het ‘stedelijk aanjaagteam ouder worden’ mooie resultaten bereikt. De toegankelijkheid van 428 woningen is verbeterd. Senioren hebben voorrang gekregen op 150 gelijkvloerse sociale huurwoningen. 188 nieuwe woningen voor senioren zijn in aanbouw, en er worden woningen ontwikkeld met extra voorzieningen voor senioren. Daarnaast zijn in het afgelopen jaar verschillende activiteiten georganiseerd om eenzaamheid (bij ouderen) tegen te gaan. Op 21 september haalde Zaanstad het officiële predicaat ‘dementievriendelijke gemeente’.

Welvarende stad
Preventie is een van de sleutelwoorden van dit college. Door werk te maken van preventie voorkomen we schadelijke gevolgen op termijn, of het nu gaat om onderwijsachterstanden, inzet op het tegengaan van armoede of op duurzame maatregelen voor toekomstige generaties.

Gemeente, onderwijs, kinderopvangorganisaties en andere maatschappelijke partners hebben samengewerkt om jongeren in deze periode te ondersteunen. Samen hebben we de noodopvang geregeld en sport- en culturele activiteiten aangeboden. Door verschil te maken daar waar nodig hebben we met het Pact Poelenburg-Peldersveld, samen met onze partners, in deze lastig tijd veel inwoners kunnen bereiken en ondersteunen. Bijvoorbeeld door huiswerkbegeleiding en uitbreiding van de verlengde leertijd op één school. Mede dankzij een succesvolle lobby van dit college ontvangt Zaanstad financiële steun van het Rijk voor de opgaven in Zaandam Oost. Dit gebied is een van de gebieden van het landelijk programma Leefbaarheid & Veiligheid, een programma dat ook zijn plek heeft gekregen in het regeerakkoord van Rutte IV.

Succes is er zeker ook bij de gegroeide aandacht voor de werk naar werk trajecten, en de realisatie van het Regionaal Mobiliteitsteam. Waarbij we inwoners, die dreigen hun baan te verliezen, in een zo vroeg mogelijk stadium begeleiden. Met name ZPP’ers zijn via het Regionaal Mobiliteitsteam aan een nieuwe plek geholpen en daarmee is langdurige werkloosheid voorkomen. In totaal zijn 9.000 Tozo-aanvragen door de gemeente afgehandeld, waardoor we belangrijke ondersteuning hebben kunnen leveren in het levensonderhoud voor Zaanse ondernemers.

Versterken van het vestigingsklimaat is, in deze collegeperiode, leidraad geweest voor het economisch beleid, en ook onderdeel van het werk- en inkomensbeleid. Het afgelopen jaar is het vestigingsklimaat in Zaanstad versterkt mede door de samenwerking met de grote industrie in Zaanstad Maakstad en Techlands, techniekbrede samenwerking tussen bedrijven, opleiders en overheid. Met trots kunnen wij dan ook melden dat in het derde kwartaal van 2021 de economische groei in de Zaanstreek vijf procent meer was ten opzichte van een jaar eerder. Verder zijn acht nieuwe bedrijven op Hoogtij gekomen en daarmee zo’n  200 extra arbeidsplaatsen. De omvang van economische activiteiten in de Zaanstreek bevindt zich inmiddels weer op het niveau van voor de corona-uitbraak.

De veilige stad
Om de overlastsituatie in het Burgemeester In ’t Veldpark beheersbaar te maken, hebben we een integraal actieplan vastgesteld.

Samen met de partners uit de zorg en veiligheid-keten proberen we signalen rondom (kwetsbare) personen eerder in beeld te krijgen. Dit heeft geleid tot aanpassingen in de uitvoering van het Zorg- en Veiligheidshuis, Geweld Hoort Nergens Thuis, Veilig Thuis, Personen met Onbegrepen gedrag en nazorg ex-gedetineerden.

In de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland hebben we door de impact van corona het afgelopen jaar intensief samengewerkt, waardoor we gericht de landelijke maatregelen in onze regio en stad konden uitvoeren.  

We hebben via de 075-aanpak ingezet op het bereiken van jongeren. Voor tien van de twaalf jongeren zijn de doelstellingen gehaald, namelijk terugdringen van recidive gedragsverandering en voorkomen dat jongere broertjes en zusjes eveneens afglijden naar criminaliteit. Via Back on Track, een aanpak voor ongeveer dertig risicojongeren, hebben we ervoor gezorgd dat er minder overlast gevend gedrag op straat was en minder schoolverzuim.

Duurzaam en groen
In opdracht van het Rijk zijn we samen met de regio en provincie gestart met het opstellen van de Regionale Energiestrategie (RES). De RES 1.0 is in 2021 vastgesteld, waardoor we weten waar mogelijk hernieuwbare zonne- en windenergie kan komen. De eveneens vastgestelde Transitievisie Warmte (TVW) geeft een kader voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Daarnaast werken we aan een plan van aanpak om energiearmoede te voorkomen en een inclusieve energietransitie te stimuleren.

In 2021 is de nieuwe innovatieve Zaanse onderneming Textiles2Textiles (T2T) opgericht. Een unieke privaat-publieke samenwerking waarvoor de gemeente Zaanstad een lening heeft verstrekt én waarvan zij voor een derde aandeelhouder is geworden. Dit heeft veel positieve gevolgen zoals minder afval, verkleining van de CO2-uitstoot, en de beheersing van de afvalkosten voor burgers. Ook biedt het kansen om nieuwe circulaire bedrijvigheid naar de Zaanstreek aan te trekken.

In de MRA ondertekenden partijen, waaronder Zaanstad, het MRA Uitvoeringsconvenant houtbouw. Zaanstad neemt daardoor deel aan de City deal Circulair en Conceptueel bouwen en is het MRA Programma Circulaire economie (2022-2026) met bijbehorende Uitvoeringsagenda vastgesteld. Waardoor we kunnen beginnen met Houtbouw, dat kansen biedt voor de Zaanse bouwopgave.

Het Zaans Klimaatakkoord 2.0 is in 2021 gelanceerd. Dit is een groeidocument waarin alle verduurzaming in Zaanstad van gemeente, inwoners, bedrijven, en organisaties  samenkomen. We hebben met de stappensubsidie, de RRE en RREW-subsidies middelen beschikbaar gesteld voor inwoners om hun woning te verduurzamen. Onder andere het Zaans mobiliteitsplan (ZMP), het bomenbeleidsplan, het maaibeleidsplan en het Uitvoeringsplan klimaatadaptatie zijn in 2021 vastgesteld. Deze plannen vormen de basis om de openbare ruimte toekomstbestendig en duurzaam in te richten.

Krachtige kernen en wijken
Dit college wilde graag het systeem van de (jeugd)zorg verbeteren. Om het zorgaanbod te vereenvoudigen zijn we in 2021 gekomen tot de oprichting van de stichting Jeugdteam Zaanstad, waardoor de uitvoering bij één partij komt. Met deze aanbesteding is voor onze jeugdigen niets veranderd. Zij houden de hulp die ze al hadden. Wel hebben we een aantal verbeteringen doorgevoerd, zoals meer hulp dichtbij in de buurt, goede samenwerking met het jeugdteam en minder ingewikkelde administratie voor de zorgaanbieders.

Naast de reguliere ondersteuning die jaarlijks terugkomt, is veel samengewerkt rond de coronapandemie. De buurthuizen kregen waar nodig een tegemoetkoming in de coronaverliezen, gedekt uit de coronareserve 2021 Vitaal Zaanstad. Ook zijn buurthuizen ondersteund bij praktische coronavragen en ontvingen zij regelmatig een coronanieuwsbrief met informatie over de geldende maatregelen.

We hebben de buurthuizen de Pelikaan en de Vuister actief ondersteund bij de planvorming van de beoogde nieuwbouwlocaties. Voor buurthuis Kleurrijk onderzoeken we of en hoe er een nieuw buurthuis moet komen in de Kleurrenbuurt na het aflopen van de huidige vergunning. Bij verschillende buurthuizen zijn bestuurswisselingen gaande of aanstaande. Waar gewenst denkt de gemeente daarin mee.

Op alle scholen in Poelenburg en Peldersveld is de Verlengde leertijd in 2021 uitgevoerd. Ieder schoolbestuur heeft hierin zijn eigen vorm gekozen. De verplichtingen die scholen nu hebben in het kader van het Nationaal programma Onderwijs hebben een grote impact op de organisatie, waardoor nu geen focus ligt op de uitbreiding van de Verlengde Leertijd zoals bedoeld en afgesproken in ‘Vensters op de Wereld’.

Bereikbaar bestuur
Contact met de stad en bondgenootschap zijn speerpunten voor dit college. Veel doen we samen en in partnerschap met de stad in de wijken, zoals met het Pact-Poelenburg of met onze ondernemers in Zaanstad Maakstad.

Het college betreurt dat vanwege corona veel fysieke afspraken niet door konden gaan en de openingstijden van het stadhuis een groot deel beperkt waren. Daarom hebben we ingezet op meer digitale ontmoetingen, zoals een Diner Pensant met maatschappelijke partners en andere tientallen online bijeenkomsten met inwoners over verschillende onderwerpen, van Klimaatakkoord tot gebiedsontwikkeling. Het afgelopen jaar hebben we de eerste acht e-diensten in gebruik genomen. Het gaat daarbij onder andere om de aangifte verhuizingen, wijziging naamgebruik, aanvragen uittreksel BRP en vermissing reisdocument. Door deze e-diensten kunnen inwoners op een gemakkelijke en gebruiksvriendelijke wijze, met gebruik van hun DigiD, deze producten/diensten online aanvragen. Door deze digitalisering kunnen de verzoeken van inwoners nu sneller worden verwerkt.